ابوثمامه صائدی

عمرو بن عبدالله کعب همدانی صائدی، معروف به ابوثمامه صائدی یا صیدوای، از بزرگان شیعه و از یاران امام علی علیه السلام و فرزندان آن حضرت و یکی از شهدای کربلاست.

شیخ طوسی از او با عنوان انصاری یاد کرده که نشان دهنده صحابی بودن او است. اما سماوی نویسنده کتاب "ابصار العین فی انصار الحسین" او را از تابعین به شمار آورده است.

ابوثمامه صائدی از تیره ای از قبیله هَمْدان به نام " بنو صائد" است که در شهر کوفه سکونت داشت و از بزرگان شیعه و از افراد با نفوذ و مجاهدین با ارزش به شمار می آمد. او از اصحاب پا به رکاب امام علی علیه السلام بود و در تمام پیکارهای آن حضرت شرکت کرد و پس از شهادت ایشان به مصاحبت امام حسن مجتبی علیه السلام در آمد. و بعد از حرکت آن حضرت به مدینه، در کوفه ماند.

پس از مرگ معاویه او از جمله کسانی بود که به منظور دعوت امام حسین علیه السلام در سلیمان بن صُرد خزاعی در کوفه گرد آمدند و نامه‌ای به مکه فرستادند

هنگامی که امام حسین علیه السلام مسلم بن عقیل را به کوفه فرستاد تا اوضاع آنجا را بررسی کند و از کوفیان بیعت بگیرد، ابوثمامه، بیدرنگ به او پیوست و به فرمانش مشغول تحویل گرفتن کمکهای مردم برای مصارف نهضت گردید، و چون در اسلحه شناسی مهارت داشت مسوولیت خرید و تهیه سلاح را به عهده گرفت. همو بود که به دستور مسلم، پولهایی را که عبیداللَه بن زیاد برای دستگیری وی و یارانش به جاسوس خود مِعقل داده بود تحویل گرفت. وقتی خبر دستگیر شدن هانی بن عروه بین مردم کوفه منتشر شد حضرت مسلم برای حمله به دارالاماره که ابن زیاد در آنجا بود مهیا شد و به مردم کوفه اعلان بسیج عمومی داد؛ که از هر سوی به جانب آن حضرت روان شدند. مسلم به نیروهایش آرایش جنگی داد، و فرماندهی دو قبیله تمیم و همدان را به ابوثمامه سپرد. در این تحرکِ اضطراری، ابوثمامه بسیار پایداری کرد. اما با فراری شدن افراد تحت فرمانش به قبیله خود رفت و مدتی در بین ایشان پنهان میزیست و با آنکه ابن زیاد به شدت وی را تعقیب میکرد موفق به دستگیری او نشد.

او سپس با نافع بن هلال، مخفیانه از کوفه بیرون رفت و در راه مکه به کربلا، به امام حسین علیه السلام پیوست و همراه آن حضرت، به کربلا رفت.

ابو ثمامه همان کسی است که روز عاشورا، به هنگام ظهر فرا رسیدن وقت نماز را متذکر شد و امام او را دعا کرد. مطابق با آنچه در منابع آمده است، هنگامی که وقت نماز فرا رسید ابوثمامه به امام حسین (علیه‌السلام) عرض کرد: جانم فدایت، می‌بینم که این گروه به تو نزدیک شده‌اند. به خدا سوگند تا من پیش روی تو کشته نشوم شما به شهادت نخواهی رسید. انشاءالله، ولی دوست دارم هنگامی که خدای را دیدار می‌ کنم این نمازی را که وقت آن نزدیک گشته بخوانم. امام حسین (علیه‌السلام) سر مبارکش را به سوی آسمان بلند کرد و فرمود: از نماز یاد کردی خداوند تو را از نمازگزاران و ذاکرین قرار دهد. آری، این آغاز وقت نماز است. از آنها بخواهید از ما دست بردارند تا نماز بگذاریم.

در مورد کیفیت نبرد و شهادت او گفته شده ابوثمامه پس از مالك بن دودان با سيّدالشهدا عليه السلام خداحافظى نموده و به ميدانِ جنگ تاخت و چنين رجز خواند:

عَزاءً لِآلِ الْمُصْطَفی وَبناتِهِ *** علی حَبْسِ خَیرِ الناسِ سِبْطِ محمّدٍ

عَزاءً لِزَهراءِ النَّبِی وَزُوْجِها *** خَزانَةِ عِلْمِ اللَّهِ مِنْ بَعْدِ أحمدِ

عَزاءً لِاهْلِ الشَّرْقِ وَالْغَرْبِ کلّهِم *** وحُزْناً علی حَبْسِ الحسین المسدَّدِ

فَمَنْ مُبْلِغٌ عَنّی النّبی وَبِنْتَه *** بأنَّ ابْنَکمْ فی مَجْهَدٍ أَی مَجْهَدٍ

تعزیت بر آل پیامبر و دخترانش به خاطر گرفتاری نوه پیامبر اکرم (ص) که بهترین انسان‌ها هستند.

تعزیت بر حضرت زهرا (س) و همسرش که خزانه علم الهی بعد از پیامبر اکرم (ص) بود.

تعزیت بر همه مردمان مشرق و مغرب زمین، و حزن و اندوه برای گرفتاری امام حسین راستگو و درست‌کردار.

کیست رساننده این پیام از من به حضرت نبی (ص) و دخترش که فرزندتان در رنج و سختی است و چه رنج و سختی بزرگی!

طبری می گوید که وی، پسرعموی خود را که در لشکر عمر سعد بود به هلاکت رساند. نام ابو ثمامه در زیارت ناحیه مقدسه آمده است

پانویس

منابع

• دائره المعارف بزرگ اسلامی، مدخل "ابوثمامه صائدی" از عبدالامیر سلیم
• پژوهشی پیرامون شهدای کربلا، جمعی از نویسندگان